ฟักข้าว
ผักพื้นบ้านที่โกอินเตอร์
ฟักข้าว เป็นผักพื้นบ้านที่คนทางภาคเหนือและภาคอีสานบ้านเรากินกันอยู่เป็นประจำ
โดยจะกินยอดอ่อนและผลอ่อน เป็นผักลวกนึ่งกินกับน้ำพริกหรือแกงกิน
เรามักจะพบผลอ่อนและยอดอ่อนของฟักข้าววางขายอยู่ในตลาดตามชุมชนทางภาคเหนือ โดยเฉพาะแถบจังหวัดเชียงใหม่
ยอดอ่อนฟักข้าว ผัดน้ำมันหอยอร่อยสุด ๆ
หรือจะเเกงเรียงใส่ปลาแห้ง
ดอกฟักข้าวจะออกสีขาว ๆ
กรวยดอกอมเหลืองเล็กน้อย
ในภาคอีสานนั้นชาวบ้านจะกินยอดอ่อนและผลอ่อนเป็นผักโดยจะเรียกฟักข้าวว่า “หมากอูบข้าว” เนื่องจากลักษณะผลจะคล้ายคลึงกับ “อูบข้าว” ภาชนะใส่ข้าวเหนียวของคนอีสาน
มีลักษณะคล้าย ๆ กระติบข้าวเหนียวแต่มีรูปทรงรี เล็กน้อยเกือบกลม นอกจากจะกินยอดอ่อนและผลอ่อนแล้ว ชาวบ้านแถวอีสานยังรับประทานเนื้อหุ้มเมล็ดสีแดงรสจืด
ๆ มัน ๆ เป็นของทานเล่นอีกด้วย ส่วนเนื้อในกับเมล็ดก็มีหมอยาบางคนเอามารับประทานเพื่อรักษาโรคเช่นกัน
แต่ยังไม่แพร่หลายนัก
ลูกอ่อนฟักข้าว
ลูกด้านขาวกำลังแก่จัด ลูกซ้ายมือกำลังสุก
ลูกฟักข้าวที่เริ่มสุกแล้วจะออกสีแดงจัด
ฟักข้าว ผักรวย “ไลโคพีน”
กินลดความเสี่ยงมะเร็งต่อมลูกหมาก
เมื่อไม่นานมานี้มีการเผยแพร่ข่าวสารเกี่ยวกับผักเวียดนามชนิดหนึ่งชื่อ
“แกก (Gac)” ซึ่งมีสรรพคุณต้านมะเร็งอย่างแพร่หลาย
ผักที่ว่านี้คือฟักข้าวนั่นเอง ฟักข้าวมีถิ่นกำเนิดในประเทศจีน พม่า ไทย ลาว
บังกลาเทศ มาเลเซีย และฟิลิปปินส์ ในบรรดาประเทศเหล่านี้คนเวียดนามดูเหมือนจะนิยมกินฟักข้าวมากกว่าชนชาติอื่น
ๆ โดยมักปลูกฟักข้าวพาดไม้ระแนงข้างบ้าน และเก็บเฉพาะผลสุกมาประกอบอาหาร
โดยจะเอาเยื่อสีแดงจากผลฟักข้าวที่สุกแล้วพร้อมเมล็ดมาหุงกับข้าวเหนียวทำให้ข้าวมีสีแดง
ใช้ในเทศกาลปีใหม่และงานมงคลสมรสเท่านั้น เพราะเชื่อว่าสีขาวไม่เป็นมงคล ปัจจุบันพบว่าเยื่อหุ้มเมล็ดของฟักข้าวสีแดงนั้นมีสารชื่อ
“ไลโคพีน” โดยจะมีสารไลโคพีนสูงสุดในบรรดาผักผลไม้ที่ให้ไลโคพีนทั้งหลาย
เช่น มะเขือเทศสุก 31 ไมโครกรัม / กรัม แตงโม 41 ไมโครกรัม / กรัม ฝรั่ง 54 ไมโครกรัม / กรัม ส้มโอ 33.6 ไมโครกรัม / กรัม เยื่อเมล็ดฟักข้าวให้ไลโคฟีลถึง 380 ไมโครกรัม /
กรัม เป็นต้น
เยื่อหุ้มเมล็ดฟักข้าวมีสีแดงอมส้มจัดมีสารไลโคพีนสูงมาก
ไลโคพีน เป็นสารกลุ่มแคโรทีนอยด์
พบได้ในผักและผลไม้บางชนิด มีฤทธิ์ต้านออกซิเดชั่น
เมื่อร่างกายของเราได้รับสารต้านอนุมูลอิสระเหล่านี้ วงการแพทย์ได้พิสูจน์แล้วว่ามีผลลดความเสี่ยงของการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ
โรคมะเร็งต่อมลูกหมาก มะเร็งปอด มะเร็งกระเพาะอาหาร
และที่สำคัญพบว่าไลโคพีนมักจะไปสะสมบริเวณต่อมลูกหมากและผิวหนัง
อย่างไรก็ตามการต้านอนุมูลอิสระนั้นต้องทำงานกันเป็นทีม
ดังนั้นควรจะรับประทานอาหารให้หลากหลาย ที่สำคัญคือรายงานการศึกษาสมัยใหม่มีความขัดแย้งกันอยู่ตลอดเวลาว่าปริมาณสารไลโคพีนมีประโยชน์ในการป้องกันมะเร็งต่อมลูกหมากจริงหรือไม่
แต่เมื่อไม่นานนี้พบว่าผู้ป่วยที่ได้รับสารไลโคพีนมีปริมาณของสารที่เป็นตัวชี้วัดสุขภาพของต่อมลูกหมาก
prostate-specific
antigen (PSA) ลดลง ซึ่งหมายถึงสุขภาพ ของต่อมลูกหมากดีขึ้น
ในขณะที่กลุ่มควบคุมไม่มีการเปลี่ยนแปลง ดังนั้นการรับประทานผักที่มีสาร ไลโคพีนสูงจึงมีประโยชน์ต่อผู้ชายซึ่งมักจะมีปัญหาของต่อมลูกหมากเมื่อสูงวัยขึ้น
แกงเรียงฟักข้าวที่ใส่ลูกอ่อนฟักข้าว
ฟักทองพร้อมกุ้งสด
ปัจจุบันมีรายงานการศึกษาวิจัยของฟักข้าวต่อการรักษาและป้องกันมะเร็งในประเทศต่างๆ
เช่น ประเทศจีน พบว่าโปรตีนจากเมล็ดฟักข้าวมีความสามารถต้านอนุมูลอิสระและเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของเซลล์ตับในหลอดทดลอง
ประเทศเวียดนามพบว่าน้ำมันจากเยื่อเมล็ดฟักข้าวมีประสิทธิภาพในการรักษามะเร็งตับ
ประเทศไทยพบโปรตีนในเมล็ดฟักข้าวมีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญของเชื้อเอชไอวี-เอดส์ และยับยั้งเซลล์มะเร็งโดยจดสิทธิบัตรในประเทศไทยแล้ว
ผลิตภัณฑ์น้ำฟักข้าวอาจผสมน้ำเสาวรสหรือน้ำมะนาวเพื่อเพิ่มรสชาติ
และอาจทำไอศกรีม และแยม
งานวิจัยอื่นในต่างประเทศพบว่า
เมล็ดแก่ของฟักข้าวมีโปรตีน
มอร์มอโคลซิน-เอส และโคลซินิน-บี มีฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของไรโบโซมซึ่งเป็นแหล่งผลิตกรดอะมิโน
และต้านการเจริญของเซลล์มะเร็งหลายชนิดในหลอดทดลอง
ซึ่งอาจนำไปใช้พัฒนาเภสัชภัณฑ์ต้านมะเร็งได้ในวันข้างหน้า
ประเทศญี่ปุ่นทำการวิจัยพบว่า
โปรตีนจากสารสกัดน้ำของผลฟักข้าวยับยั้งการเจริญของก้อนมะเร็งลำไส้ใหญ่ในหนูทดลอง
และน้ำสกัดผลฟักข้าวยับยั้งการเจริญของเซลล์มะเร็งตับและมะเร็งลำไส้ใหญ่โดยทำให้เซลล์แตกตาย
จากการศึกษาที่ผ่านมาจะเห็นว่าในส่วนที่มีฤทธิ์ต้านมะเร็งนั้นมาจากสารโปรตีนในเมล็ดแก่
น้ำมันจากเยื่อหุ้มเมล็ด น้ำสกัดจากผล แต่ในส่วนของเนื้อในเมล็ดนั้น เนื่องจากไม่มีการรับประทานกันทั่วไปอย่างกว้างขวาง
จึงควรที่จะต้องศึกษาหาความปลอดภัยก่อนที่จะนำมาใช้กิน
ส่วนเยื่อหุ้มเมล็ดนั้นมีการทำเป็นเครื่องดื่มออกจำหน่ายกันบ้างแล้วในต่างประเทศ
สำหรับท่านที่ปลูกฟักข้าวไว้
ก็อาจจะรวบรวมสารเยื่อหุ้มเมล็ดตากเก็บไว้ชงน้ำกินเป็นเครื่องดื่มบำรุงสายตา
บำรุงสุขภาพก็ได้ ในส่วนที่เป็นผลนั้นชาวบ้านกินกันโดยทั่วไปอยู่แล้ว
ดังนั้นการปลูกการกินฟักข้าวมีแต่ประโยชน์กับประโยชน์
ผลิตภัณฑ์จากฟักข้าวแบบแคปซูลง่ายต่อการรับประทาน
ฟักข้าว
ยาเย็นแก้ไข้ แก้พิษ
ฟักข้าวเป็นสมุนไพรที่นิยมใช้เป็นยาดับพิษร้อนถอนพิษไข้
มักจะพบการใช้เถา ราก หรือใบ เป็นส่วนประกอบของการรักษา การถอนพิษผิดสำแดง
ดับพิษไข้ทั้งปวง แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้พิษอักเสบ แก้กษัย แก้พิษฝี แก้ปวดบวม
ดูดหัวฝี แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย ฆ่าเหา รวมทั้งใช้สระผมแทนแชมพู
ส่วนของเมล็ดก็นิยมใช้เป็นยาทาภายนอกโดยตำผสมกับน้ำมันงาหรือน้ำมันมะพร้าวในการรักษาหูด
อาการอักเสบบวม กลากเกลื้อน ฝี อาการฟกช้ำ อาการผื่นคัน และโรคผิวหนังติดเชื้อต่างๆ
ฟักข้าว อาหารพื้นบ้าน ใครทานก็ติดใจ
ผลฟักข้าวอ่อนสีเขียวรสชาติเหมือนมะละกอดิบ
นิยมลวกหรือต้มให้สุก ต้มกะทิจิ้มน้ำพริก แจ่ว ป่น ลาบหรือแกงกิน ยอดอ่อน
ใบอ่อนเช่นกันกับยอดบวบ ยอดฟักทอง นำมานึ่งหรือลวกให้สุกกินกับน้ำพริก แจ่ว ป่น
ลาบ หรือนำไปปรุงเป็นแกง เช่น แกงแค ผลสุกกินได้รสหวานปะแล่มๆ
แต่เนื้อน้อยกว่าแตงไทยมาก เยื่อหุ้มเมล็ดนิยมนำมากินเล่น รสจืดๆ มันๆ
สัตว์ป่าจำพวกหมูหริ่ง เก้ง บ่าง ชอบมากินผลสุกที่ร่วงลงมา
แล้วช่วยกระจายพันธุ์ให้กับฟักข้าวในธรรมชาติ
ดอกและลูกอ่อนฟักข้าว
“ ฟักข้าวเป็นผักพื้นบ้านที่คนปัจจุบันหันกลับมาให้ความสำคัญกันมากด้วยกลัวการเป็นมะเร็ง
นับเป็นปัญหาสุขภาพที่คร่าชีวิตคนไทยไปปีละไม่น้อยกว่า ๖๐,๐๐๐
คน นับว่าเป็นสิ่งที่ดีที่จะทำให้คนไทยได้หันกลับมาศึกษาภูมิปัญญาของปู่ย่าตายาย
เพื่อนำมาปรับใช้กับสังคมสมัยใหม่อย่างรู้เท่าทันและเข้าใจ ”
…ขอขอบพระคุณข้อมูลและภาพจากเวปไซด์ต่าง
ๆ ขอมอบความดีของท่านเป็นวิทยาทานแก่ผู้สนใจทุก ๆ คน...
ที่มา
:
http://thrai.sci.ku.ac.th/node/1490
